Bài 5. Các khái niệm cơ bản trong Cardano cần biết trước khi viết hợp đồng thông minh

1. Khối & giao dịch

Các bạn hãy thử tưởng tượng rằng các bạn đang nhìn thấy một cuốn sách kế toán khổng lồ, nơi ghi nhận lại tất cả các giao dịch tài chính đã được thực hiện, có vẻ nó như nó rất lớn và khá phức tạp, nhưng qua quyển sách này, nó có thể cung cấp cho các bạn một cái nhìn toàn cảnh về cách mà các đồng tiền di chuyển trên thế giới này.

Tương tự như vậy, Blockchain có thể được ví như một hệ thống kế toán phân tán, nhưng được lưu trữ và công nhận bởi toàn bộ những người tham gia vào mạng lưới Blockchain và không thể thay đổi lịch sử giao dịch, nó giống như việc giao dịch của bạn đã được mọi người tham gia chuỗi xác nhận, việc sửa đổi lịch sử giao dịch chuỗi là vô cùng khó khăn, trừ khi các bạn phải “Tẩy não 51%” mọi người tham gia chuỗi trong khoảng thời gian 10 phút vậy, các bạn có thấy quen thuộc không, đó là ví dụ của cuộc tấn công 49 51, và những khái niệm về Blockchain mình sẽ không nhắc nhiều ở đây, mình sẽ chỉ nói tổng quan về Blockchain như vậy để các bạn có thể dễ hình dung tổng quan về nó.

2. Khối Blockchain được tạo thành từ

Các khối với khối trước nối với các khối sau, và các khối được tạo thành từ các giao dịch. Tôi sẽ không đi sâu hơn, nhưng các bạn có thể tưởng tượng đơn giản rằng trong một khối gồm 2 thành phần, gồm phần tiêu đề và nội dung. Tiêu đề chứa thông tin về các khối, chẳng hạn như ai đã tạo ra chúng và thời gian chúng được tạo ra. Nội dung các bạn có thể hiểu đơn giản là một chuỗi các giao dịch được sắp xếp theo thứ tự.

Chuỗi Blockchain xuất phát từ việc các khối tham chiếu đến nhau, tức là khối sau có thể tham chiếu đến khối trước.

Trong tiêu đề mỗi khối sẽ bao gồm: Hash digest của nội dung và hash digest của tiêu đề khối trước.

Hash digest là một cơ chế chống giả mạo ánh xạ một giá trị đầu vào có kích thước cố định. Các bạn có thể suy nghĩ đơn giản rằng giống như việc gán một định danh cho một phần nội dung sao cho định danh phụ thuộc vào chính nội dung đó, tức là thay đổi nội dung thì định danh cũng sẽ bị thay đổi. Điều này có nghĩa là nếu bạn cố tình thay đổi nội dung của khối, toàn bộ chuỗi khối phía sau sẽ sụp đổ, và với cơ chế đồng thuận của Blockchain, sau 10 phút toàn bộ chuỗi khối sẽ được phục hồi, qua đó ta thấy rằng cơ chế bảo mật của Blockchain là rất mạnh mẽ.

Vì thế, giao dịch là yếu tố cơ bản nhất trên Blockchain. Chúng chính là cơ chế mà người dùng có thể thực hiện các hành động để thay đổi trạng thái của Blockchain. Một chuỗi bắt đầu từ trạng thái bạn đầu, hay còn gọi là chuỗi khối đầu tiên được gọi là khối cấu hình genesis. Và từ đó, các giao dịch ánh xạ trạng thái trước thành trạng thái mới. Cuối cùng, các khối đơn giản là một vỏ bọc để nhóm các giao dịch lại với nhau.

3. Đầu ra giao dịch chưa chi tiêu (UTxO)

Trong cơ sở dữ liệu truyền thống, mộtgiao dịch là phương tiện để kết hợp một loạt các lệnh nguyên tử để tất cả đềuthành công hoặc không thành công. Còn trong thế giới tài chính, giao dịch là một cách để di chuyển tài sản từ vị trí này sang vị trí khác.

Nhưng trong Blockchain, nó là sự kết hợp hoàn hảo giữa cả hai, một giao dịch trong Blockchain trước hết là một đối tượng có đầu vào từ nơi nó lấy tài sản và đầu ra đến nơi nó gửi chúng. Và trong Cardano, các giao dịch có rất nhiều đầu vào và đầu ra, đó là ưu điểm hoàn toàn vượt trội so với những Blockchain khác. Ngoài đầu vào và đầu ra, các giao thức Blockchain thường bao gồm những thành phần có thể thay đỏi các phần khác nhau của trạng thái Blockchain như chứng chỉ ủy quyền, tài sản do người dùng tự định nghĩa, … Và một đầu ra hoàn toàn có thể bị từ chối do nhiều lý do, có thể không đủ tiền hoặc không đủ điều kiện chi tiêu, … Và bây giờ, mình sẽ giới thiệu cho các bạn các khái niệm đầu vào, đầu ra.

a. Đầu ra (Output)

Trong Cardano, một đầu ra là một đối tượng mô tả ít nhất hai thành phần trong đó:

• Một lượng tài sản nhất định, cũng được gọi là một giá trị.
• Một điều kiện chi tiêu, cũng có thể gọi là một địa chỉ

Và có thể còn một lượng dữ liệu cũng có thể được đưa vào đầu ra nhưng chưa cần quan tâm đến nó ngay bây giờ. Vai trò của giá trị ở đây rất rõ ràng, nó chỉ ra số lượng tài sản mà đầu ra nắm giữ.

Trong hệ sinh thái Cardano có hỗ trợ 2 loại tài sản: Tiền tệ chính của giao thức (ADA) và các loại tài sản do người dùng tự định nghĩa. Cả hai đều tồn tại song song trong các giá trị mặc dù các quy tắc có hơi khác nhau khi áp dụng cho mỗi loại.

Địa chỉ nắm bắt logic và cho biết giao thức dưới những điều kiện nào người dùng mới có thể sử dụng tài sản cho một đầu ra cụ thể, nó là thứ xác định quyền sở hữu tài sản, và mình sẽ nói về phần này sau.

b. Đầu vào (Input)

Một đầu vào là một tham chiếu đến đầu ra trước đó, các bạn có thể hình dung mỗi đầu vào giống như các tờ giấy ghi chú có số seri duy nhất và đầu vào là số seri duy nhất và đầu ra chính là nội dung của giao dịch đó.

Một giao dịch chính là một tài liệu chỉ định các ghi chú nào sẽ bị gạch đi và tờ ghi chú mới nào sẽ được dán lên tường, và các bạn nên lưu ý rằng có các quy tắc liên quan đến việc xây dựng giao dịch, chẳng hặn như tổng giá trị đầu vào phải bằng tổng giá trị đầu ra nhưng có thể được sắp xếp lại khác nhau.

Hãy cùng nhau học và phát triển kỹ năng lập trình của bạn!

Chúc các bạn thành công và không ngừng nâng cao trình độ của mình!